Vrijheid of handel?

Hoe jouw leven wordt verkwanseld voor vrijhandel
Door Arthur IJzerman

Weinig mensen dragen het Europees parlement een warm hart toe. Dat weerhoudt de politieke machtstructuur van Europa er niet van een grote uitverkoop voor te bereiden. Zelden werd zo onbeschaamd duidelijk dat de Europese Unie er is voor de markt en niet voor de burgers. De lopende onderhandelingen voor het vrijhandelsakkoord tussen Europa en de VS, het TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnersship) tonen dat haarscherp aan.

Sinds 2013 onderhandelen de Verenigde Staten en de Europese Unie over een vrijhandelsverdrag. Dat verdrag moet handelsbeperkingen tussen Europa en de VS sterk terugbrengen, de onderlinge handel vergroten en daardoor ook de welvaart in Europa. Volgens de verdedigers van dit proces, zoals Eurocommissaris de Gucht, is het sluiten van het verdrag in het voordeel van alle Europeanen. Verschillende actiegroepen zijn het absoluut niet eens met de Gucht. Zij zien voordelen voor bedrijven, maar niet voor burgers. Wat staat er op het spel en hoe wordt het spel gespeeld?

Om met dat laatste te beginnen, heb jij, lezer van dit artikel, al eerder gehoord over de lopende onderhandelingen over het TTIP? Ik vermoed dat de meeste lezers hierop nee zullen zeggen. Dat is niet zo vreemd, de onderhandelingen over TTIP zijn namelijk geheim. De onderhandelingen worden met name gevoerd door Europese en Amerikaanse ambtenaren en met regelmaat komen de handelsministers van de Europese landen informeel bijeen om te praten over de voortgang. Dat de onderhandelingen geheim zijn, is op zijn minst opmerkelijk. Als het vrijhandelsverdrag in het voordeel is van alle Europeanen, en de EU meer moeite dan ooit heeft zichzelf te legitimeren, dan is geheimhouden van het goede nieuws wel erg knullig. Dat het vrijhandelsverdrag goed nieuws is kunnen we dan ook met een flinke korrel zout nemen.

Het verkleinen van handelsbarrières vergt dat regelgeving in Europa en VS meer op elkaar gaan lijken. De verschillen in regelgeving tussen voedselindustrie, chemische industrie en milieubescherming zijn nu nogal groot. Het verschil komt er grofweg op neer dat Europese regels meer voorzorgsmaatregelen kennen, terwijl de VS regels laat afhangen van eventuele risico’s die aan het licht zijn gekomen. In de VS is fracking toegestaan, in Europa nauwelijks. Bij fracking worden water en chemicaliëen onder druk diep de grond in gebracht, om zo aardgas te winnen. Fracking leidt regelmatig tot het vergiftigen van drinkwater. In Europa is het daarom nauwelijks toegestaan. In de VS kunnen burgers bij schade een rechtszaak aanspannen en schadevergoeding eisen. In Europa moeten chemische bedrijven eerst aantonen dat nieuwe stoffen die ze op de markt brengen niet schadelijk zijn voor de volksgezondheid. Anders mogen ze niet verhandeld worden. In de VS zijn die regels veel minder streng, daar wordt vooraf geen test geëist. Als er toch gevaar is voor de volksgezondheid, dan moet het bedrijf schadevergoeding betalen. De stof mag gewoon in de handel blijven. De verschillen bij de voedingsindustrie zijn algemeen bekend; in de VS gelden voor genetisch gemanipuleerd voedsel dezelfde eisen als voor niet genetisch gemanipuleerd voedsel. Voor veel Amerikaans bedrijven zijn de strenge Europese regels een doorn in het oog. Voor hen is een vrijhandelsakkoord een buitenkans om hun afzetgebied te vergroten. De onderhandelaren zijn er nog niet in geslaagd om duidelijk te maken welke voordelen er voor de burgers van Europa zijn.

Het TTIP kan voor Europese burgers een bedreiging van hun welzijn inhouden. Maar het meest schandelijk is nog wel de overweging om een ISDS-maatregel (Investor-State Dispute Settlement) in het verdrag op te nemen. Een ISDS- maatregel staat voor een investeerders-staat arbitrage en is al opgenomen in diverse vrijhandelsverdragen. Een ISDS-maatregel moet een bedrijf beschermen tegen inkomstendaling als gevolg van een overheidsbesluit. Een concreet voorbeeld kan duidelijk maken wat dit inhoudt: Uruguay heeft een vrijhandelsverdrag met Zwitserland, waarin een ISDS-maatregel is opgenomen. Toen de overheid van Uruguay een succesvolle anti rookcampagne had uitgevoerd, die het aantal rokers aanzienlijk had laten dalen, werd ze geconfronteerd met een claim van sigarettenfabrikant Phillip Morris. Phillip Morris had namelijk minder inkomsten uit Uruguay, want er waren minder rokers. De claim is voor een arbitragecommissie gebracht. Een arbitragecommissie is geen rechtbank. Zij is geheim en welke functionarissen bevoegd zijn om de claim te beoordelen is in het  vrijhandelsverdrag bepaald. In deze zaak heeft de arbitragecommissie Phillip Morris in het gelijk gesteld en de overheid van Uruguay verplicht tot het betalen van een schadevergoeding van 1,9 miljard dollar. Vanwege het bevorderen van de volksgezondheid.

Een ISDS-maatregel is een dure naam voor het effectief buiten werking stellen van de politieke vrijheid en de rechtsbescherming van burgers. Alleen al het overwegen van zo’n maatregel getuigt van een intense minachting voor mensen die Europa en de VS bevolken. 

Op 7 nov. 2014 stuurt Lilianne Ploumen, Nederlands minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking een brief aan de tweede kamer, waarin ze de laatste stand van zaken meedeelt rondom de onderhandelingen over het TTIP. Europa wil meer openheid over de onderhandelingen. Dat moet VS ook doen, zo schrijft ze. Helaas is er ook een kink in de kabel gekomen. Duitsland doet wel erg moeilijk over de ISDS-maatregel in het verdrag. Dat dit duidelijk niet haar standpunt is, blijkt ook uit het schrijven, Lilianne Ploumen wil zich inzetten voor een hoogwaardige ISDS-maatregel in het vrijhandelsverdrag. Met andere woorden, onze minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking staat erop om de rechtsbescherming en politieke vrijheid van Nederlandse burgers af te breken.

Meer weten? Zie: www.stop-ttip.org
Vergeet niet de petitie te tekenen!