Anti-militaristische campagne in Dortmund: een bezoek

Submitted on Tuesday, August 19th, 2014

Op 1 augustus 1914 begon voor Duitsland de eerste wereldoorlog. De Anarchistische Federatie Rijn/Roer (AFRR) heeft in het weekend van 1 t/m 3 augustus 2014 haar campagne “Krieg dem Krieg” (vert. Oorlog aan de Oorlog), gehouden. Op vrijdagavond 1 augustus vond een manifestatie plaats op de Katherinatrappen bij Centraal Station in Dortmund, waar zo’n 40 mensen aan deelnamen.

Zaterdag 2 augustus is de binnenstad van Dortmund verrast op spontane acties waarmee de weerzin tegen het oorlogsgeweld werd gedemonstreerd, zoals een “Die-in” demo waarbij deelnemers zich dood op straat lieten vallen en hun lichamen met krijt werden afgetekend, of een volksbewafeling, het uitdelen van veganistische wafels als alternatief voor de bewapening, wat in het Duits wat beter bekt (Waffel en Waffen). Met flitsacties door de dag heen is steeds de aandacht voor antimilitarisme levend gehouden.

Zondag 3 augustus vond een festival plaats in Dortmund, waarbij een drietal sprekers inging op de manier waarop de Eerste Wereldoorlog en oorlog in het algemeen een plek heeft in het collectief geheugen. De Anarchistische Groep Nijmegen was ook aanwezig en in totaal bezochten zo’n 30 mensen dit festival. Wat men bood was van hoog niveau en het product van jarenlange inzet in verschillende werkgroepen. De eerste spreker heeft een “voorleescollage” gehouden. Hij las uit verschillende boeken en tijdschriften stukken voor en riep zo een tijdsbeeld op van de periode net voor en tijdens de oorlog. De auteurs waren stuk voor stuk deelnemers geweest aan de Beierse Radenrepubliek (of Münchense Radenrepubliek), meest mannen die bij thuiskomst van het front geprobeerd hebben om in het vacuüm van de macht een alternatief Duitsland in te richten, voordat de reactionaire krachten bloedig reageerden. De spreker legde niets uit, liet zo de stemmen van activisten van weleer weerklinken. De tijden veranderen, maar de strijd niet, in elke oorlog wordt nog steeds gesmeten met lichamen die op dat moment nèt even niet ergens anders konden zijn.

De tweede spreker, die zijn lezing opdroeg aan twee kameraden in gevangenschap, ging in op het actuele Israëlisch-Palestijns conflict. Hij stelde onder andere de afwezigheid van de discussie in radicaal linkse groepen in Duitsland over het handelen van de Israëlische staat aan de orde. Hij ging in op de steun van radicaal links die in de jaren zeventig nadrukkelijk uitging naar Israël, steun die deels voortkwam uit de ontdekking van de jonge generatie dat hun ouders meer met het Nazi regime te maken hadden gehad dan ze wilden toegeven. Het probleem van het antisemitisme, zo stelde de spreker, laat zich niet exporteren naar Palestina, het blijft een Europees probleem en vraagt in Europa om een bewustzijn en voortdurende alertheid. Een onkritische houding naar Israël lost dat probleem niet op. Dat dit thema gevoelig ligt werd direct duidelijk, de spreker werd ter verantwoording geroepen voor vermeend antisemitisme. Dat was zeker niet de inhoud van zijn verhaal. De spreker wees onder andere op de sfeer in Israël, waar het voor links radicalen bijna onmogelijk is om een kritisch geluid te laten horen tegen het geweld tegen de Palestijnen. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de demonstratie in Haifa (Israël) die door duizenden nationalistische Israëli werd aangevallen (https://linksunten.indymedia.org/en/node/119100). Juist zij hebben de steun van links radicalen uit Europa nodig, wat de urgentie van een kritische discussie over het Israëlisch handelen des te duidelijker maakt. Dat de spreker een discussie niet uit de weg ging, toonde hij verder nog aan, door in te gaan op de titel van de manifestatie “Krieg dem Krieg”, oorlog aan de oorlog. Antimilitarisme uiten door op te roepen tot geweld tegen geweld is uiteraard problematisch.

Wat overdonderd door deze goeddoortimmerde lezing, werden we door de derde spreker direct aan de hand meegenomen zo de alternatieve geschiedenis in. De herinnering aan uitbraak van de eerste wereldoorlog wordt altijd weer ondersteund met beelden van juichende mensenmassa’s die uitzinnig van vreugde de oorlog in hollen. Klopt dat beeld wel? Die vraag werd overtuigend met ‘nee’ beantwoord. Aan de hand van artikelen uit anarchistische bladen, dagboekaantekeningen en andere historische bronnen, werd dit beeld ontrafelt. De anarchistische beweging in Dortmund was uitgesproken anti-oorlog! Zij waren slim genoeg om op voorhand al te kunnen voorspellen wie de prijs zou betalen voor de spierballentaal van de machthebbers. Maar al die beelden dan, van al die massa’s op straat? In 1914 bestonden radio en TV nog niet. Het waren spannende tijden en mensen gingen de straat op om het nieuws te horen. Het enthousiasme voor de oorlog bleek vooral aanwezig te zijn in de tijdsdocumenten van de burgerlijke klasse. De Eerste Wereldoorlog was een imperialistische oorlog met als inzet toegang tot grondstoffen en afzetmarkten. Het beeld van een heel volk dat enthousiast en overtuigd van de eigen superioriteit de oorlog in holt is bewust gecreëerd en bezet het collectieve geheugen. Het moet ons vooral de kapitalistische motieven die de aanleiding waren tot de eerste wereldoorlog laten vergeten. En zo maakte deze spreker de cirkel rond van stil staan bij de eerste wereldoorlog, anti-kapitalisme en anti-militarisme.